ΒΑΣΙΛΟΠΙΤΑ, ΑΓΙΟΣ ΒΑΣΙΛΗΣ ΚΙ ΑΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ

Και ναι… το 2012 φτάνει πανηγυρικά στο τέλος του και πέρα από τη βασιλόπιτα και τα δώρα του Άγιου Βασίλη που πρέπει να είναι έτοιμα και στη θέση τους, για την αλλαγή του χρόνου, υπάρχει και κάτι ακόμα. Όλοι μας πρέπει να σκεφτούμε, να αναλογιστούμε, να ψάξουμε να βρούμε τι κάναμε σωστό και τι λάθος, τη χρονιά που πέρασε. Να κάνουμε, δηλαδή, έναν απολογισμό! Σωστά;

Όχι.

Άμα σε χαλάει ο απολογισμός, γιατί πρέπει σώνει και ντε να τον κάνεις, δηλαδή;

Είναι έθιμο και μετά στολίζουμε και ένα δέντρο στη μέση της πλατείας;

Θα μου πεις τώρα ότι το δέντρο το έχουμε ήδη στολίσει πριν τα Χριστούγεννα, αλλά δεν είναι το θέμα μας αυτό έτσι κι αλλιώς, οπότε θα σε αγνοήσω ευγενικά.

Τι έλεγα;

Α ναι! Ότι, άμα σε χαλάει ο απολογισμός, μην τον κάνεις! Μπορείς να κάνεις κάτι άλλο στη θέση του, εξάλλου… κάτι που μπορεί να είναι πολύ περισσότερο ωφέλιμο και πολύ λιγότερο αποθαρρυντικό:

Θέσε τους στόχους σου για τη νέα χρονιά, απ’ την αρχή!

Και ξέρεις κάτι;

• Είμαι σίγουρη, ότι ξέρεις πολύ καλά πως έκανες λάθη τη χρονιά που πέρασε. Αλλά, όλοι κάνουμε λάθη, γιατί όλοι είμαστε άνθρωποι.
• Είμαι σίγουρη, ότι ξέρεις πολύ καλά πως δε θα ξεχάσεις τα λάθη που έκανες και τους στόχους που δεν κατάφερες να πετύχεις τη χρονιά που πέρασε. Αλλά, μπορείς να τα βάλεις σε έναν εξωτερικό σκληρό δίσκο -έξω απ’ την εσωτερική μνήμη του νου σου- ή αν σε βολεύει καλύτερα σε μια γωνίτσα -στην εσωτερική μνήμη του νου σου- και κάθε φορά μπορείς να ανατρέχεις όταν χρειαστεί ή όταν σου ‘ρθει να κάνεις την αυτοκριτική σου.
• Είμαι σίγουρη, ότι ξέρεις πολύ καλά πως κανένας από τους ανθρώπους που σε αγαπάνε πραγματικά δεν ξεχνά τα λάθη που έκανες και τους στόχους που δεν πέτυχες τη χρονιά που πέρασε, γιατί ξέρουν πολύ καλά ότι αυτό σε απογοήτευσε. Αλλά, να ξέρεις πάντα πως αυτοί οι άνθρωποι που σε αγαπάνε πραγματικά, θα είναι εκεί για να σε κρίνουν και να σου θυμίσουν τα λάθη σου, γιατί δε θέλουν να σε δουν να απογοητεύεσαι ξανά. (Είναι κουραστικοί! Συμφωνώ απόλυτα! Αλλά μην τους αποπάρεις πολύ…)

Οπότε…

…μην κουράζεσαι με απολογισμούς και αποθαρρυντικές σκέψεις. Η νέα χρονιά είναι νέα γιατί είναι ένα ξεκίνημα. Όσο χρόνο κι αν έχασες, όση προσπάθεια κι αν έκανες, όση απογοήτευση κι αν πήρες, δε μετράνε πια! Το ρολόι αρχίζει ξανά απ’ το μηδέν στα περισσότερα πράγματα!

Αλλά, μην το παρακάνεις, γιατί στο παιχνίδι αυτό υπάρχουν αυστηροί κανόνες:

Δεν έχεις άπειρες νέες χρονιές στο προσωπικό σου ρολόι, άπειρα νέα ξεκινήματα κι άπειρες ευκαιρίες. Έχεις τόσα μόνο, όσα ακριβώς έχεις καταφέρει να κερδίσεις! Γι' αυτό παίξε ΕΞΥΠΝΑ και ΔΙΚΑΙΑ! 

Ο ΟΡΦΕΑΣ ΚΙ Η ΕΥΡΥΔΙΚΗ, ΤΟ ΤΩΡΑ ΚΑΙ ΤΟ ΠΡΙΝ

Μια φορά κι έναν καιρό, ζούσε ένας μουσικός που η μουσική του μπορούσε να αγγίξει την ψυχή ακόμα και των πιο άκαμπτων και παγωμένων ανθρώπων. Λεγόταν Ορφέας και είχε παντρευτεί μια πολύ όμορφη γυναίκα, την Ευρυδίκη. Ήταν ένα πολύ ευτυχισμένο και ταιριαστό ζευγάρι, αλλά ένα ερπετό δάγκωσε την Ευρυδίκη και πέθανε.

Ο Ορφέας ήταν απαρηγόρητος και στράφηκε μόνο στη μουσική του. Έπαιξε τόσο συγκινητικά και λυπητερά τραγούδια που κατάφερε να αγγίξει τις ψυχές όλων των νυμφών και όλων των θεών. Αυτοί ήταν που τον συμβούλεψαν να βρει τον τρόπο να κατέβει στον Κάτω Κόσμο, τον κόσμο του Άδη, ώστε να προσπαθήσει να φέρει πίσω τη γυναίκα του.

Έτσι κι έγινε. Κατέβηκε, συνάντησε τον Άδη και του έπαιξε τη μουσική του, καταφέρνοντας να αγγίξει ακόμα και την ψυχή του θεού του Κάτω Κόσμου. Έτσι, κάνανε μια συμφωνία, κατά την οποία ο Ορφέας θα έπαιρνε πίσω τη γυναίκα του, με ένα μόνο όρο: στο δρόμο προς τον κόσμο των ζωντανών θα προχωρούσε μπροστά και η Ευρυδίκη θα ακολουθούσε και δε θα έπρεπε να ρίξει ούτε μια ματιά πίσω του, μέχρι να φτάσουν.

Ξεκίνησαν να ανεβαίνουν στον κόσμο των ζωντανών και όσο δύσκολο κι αν του ήταν ο Ορφέας προχωρούσε χωρίς να κοιτάζει πίσω. Όταν, όμως, είδε τις πρώτες ακτίδες φωτός, δεν μπόρεσε να συγκρατήσει τον ενθουσιασμό του και γύρισε να δει τη γυναίκα του. Αθέτησε έτσι τη συμφωνία που είχε κάνει με τον Άδη και η Ευρυδίκη έγινε στάχτη.

Δε συμπαθώ τις εκφράσεις «κοίτα μόνο το τώρα» ή «ζήσε μόνο το τώρα» ή «προχώρα μόνο μπροστά και μην κοιτάς πίσω». Αυτό δεν είναι πάντα εύκολο και δεν είναι και πολύ δίκαιο, επίσης. Γιατί, ακόμα κι αν δε ζήσεις ποτέ το μετά, πάντα το τώρα σου θα το συνοδεύει ένα πριν. Και πού και πού είναι καλό να γυρνάς και να κοιτάς το πριν σου. Έτσι… για να δεις πού έκανες λάθος, πού τα πήγες καλά, πώς επέλεξες αυτό που επέλεξες και τι αποτελέσματα σου έφερε, τι άλλο θα μπορούσες να είχες κάνει, για ποια απ’ αυτά που έζησες έπρεπε να μετανιώνεις, ποια απ’ αυτά που έζησες θα ήθελες να επαναλάβεις, ποια απ’ αυτά που έκανες θα ‘πρεπε να κριθούν.

Απλά, να θυμάσαι…

…ότι ήσουν ένας άλλος άνθρωπος στο πριν σου, έστω κι αν οι διαφορές είναι απειροελάχιστες. Γιατί, όλοι οι άνθρωποι εξελίσσονται κάθε μέρα. Όλοι οι άνθρωποι αλλάζουν κάθε μέρα. Οπότε, τίποτα από αυτά που θα δεις, αν κοιτάξεις στο πριν σου, δεν μπορεί να είναι ακριβώς το ίδιο τώρα.

…ότι δεν μπορείς να φέρεις το πριν σου στο τώρα. Το μόνο που μπορείς να κάνεις και να έχει πιθανότητες επιτυχίας είναι να πας εσύ στο πριν σου. Γιατί, το λάθος του Ορφέα δεν ήταν που γύρισε να κοιτάξει πίσω του, αλλά που έκανε εξ αρχής τη συμφωνία να φέρει την Ευρυδίκη από το πριν στο τώρα, από τον Κάτω Κόσμο στον κόσμο των ζωντανών. Σκέψου πόσο διαφορετικά θα ήταν τα πράγματα, αν πέθαινε κι αυτός κι η ψυχή του ταξίδευε στον Κάτω Κόσμο, για να μπορεί να είναι με την αγαπημένη του… Δηλαδή, ο Ρωμαίος και η Ιουλιέτα ήταν χαζοί;

Σκέψου το καλά, λοιπόν, πριν επιστρέψεις στο πριν σου. Και να έχεις τη βεβαιότητα πως, αν το κάνεις, το τώρα σου δε θα είναι ποτέ το ίδιο. Τι λες; Θα ‘θελες να δώσεις μια ακόμα ευκαιρία; 

ΗΡΘΕ ΤΟ ΤΕΛΟΣ…

Για να είμαι ειλικρινής, είμαι ανάμεσα σε όσους πιστεύουν πως πρόκειται για το τέλος μιας εποχής. Όμως, αν πράγματι ήταν σήμερα το τέλος του κόσμου; Τι θα ‘κανες τότε;

Αν το ήξερες…

…θα φρόντιζες να είσαι με τα αγαπημένα σου πρόσωπα!

…θα άκουγες την αγαπημένη σου μουσική!

…θα ήθελες να φας το αγαπημένο σου φαγητό!

…θα ξόδευες όλα σου τα χρήματα!

…θα προσπαθούσες να ευχαριστήσεις όσους είναι δίπλα σου και σε στηρίζουν!

…θα διασκέδαζες μέχρι να μην αντέχεις άλλο!

…θα έκανες πραγματικότητα ένα τρελό σου όνειρο ή θα εξέφραζες μια κρυφή σου επιθυμία!

…θα μιλούσες σε κάποιον ή κάποια που πολύ θα ήθελες τόσο καιρό να πεις δυο λογάκια, αλλά δεν τολμούσες!

…θα φρόντιζες να γελάς περισσότερο!

Αν δεν το ήξερες…

…θα ξυπνούσες νωρίς το πρωί, με το ζόρι.

…θα πήγαινες σκυθρωπός ή κατσουφιασμένη στη δουλειά σου, τη σχολή σου, εκεί που θα έπρεπε να είσαι βάσει ρουτίνας τέλος πάντων.

…θα έβλεπες πολύ κόσμο, κάποιους από τους οποίους θα ήθελες να δεις και κάποιους άλλους που πολύ θα ήθελες να τους ξαποστείλεις, αλλά δε θα τολμούσες ποτέ, για να μην κακοχαρακτηριστείς ή για να μην τους πληγώσεις.

…θα έτρωγες -αφήνοντας ίσως για λίγο την κούρασή σου στην άκρη- το μεσημεριανό σου, που μπορεί και να μην ήταν το αγαπημένο σου, αλλά πρέπει να λέμε κι ευχαριστώ που έχουμε φαγητό στο τραπέζι μας.

…θα έβγαινες για ένα καφέ με φίλους, λέγοντας βαρετές κουβέντες που ξεκινάνε από τα υλικά ή πιο ενδιαφέρουσες κουβέντες που ξεκινάνε από τα συναισθήματα. Αν πάλι δεν είχες όρεξη ή χρήματα, μπορεί και να ‘μενες στο σπίτι, βλέποντας τηλεόραση και χαζεύοντας στο ίντερνετ.

…θα έπεφτες για ύπνο. Με τη μοναξιά σου ή με την παρέα σου. Ή και με τις δύο μαζί.

Δε θα σου πω να ζεις την κάθε μέρα σα να είναι η τελευταία σου, γιατί διαφωνώ με τη φράση αυτή και το νόημα που μπορεί να πάρει. Εξάλλου, αν δεν υπήρχε ρουτίνα, τι θα ήταν αυτό που θα έκανε τη διαφορά στα σαββατοκύριακα, τις εκδρομές, τις αργίες, τις διακοπές;

Θα σου πω μόνο πως θα ήταν ωραίο να βάζεις πού και πού την τελευταία μέρα σου μέσα στην καθημερινότητα και τη ρουτίνα σου. Μπορεί να μην είναι πάντα εύκολο, αλλά προσπάθησε να μην κρατάς όλα όσα σου φέρνουν όμορφα συναισθήματα για τις στιγμές πριν το τέλος· όποιο κι αν είναι αυτό! Ξέρεις γιατί; Γιατί αν περιμένεις κάτι απρόοπτο που θα σου αλλάξει τη ζωή, πρέπει να συμπεριφέρεσαι ανάλογα· να κάνεις πράγματα που κανείς δε θα περίμενε από σένα να κάνεις.

Επίσης, θα σου πω πως είναι όντως πολύ δύσκολο να πρέπει να θυμάσαι να γελάς πια, αφού το γέλιο δύσκολα έρχεται αυθόρμητα. Αλλά, ξέρεις κάτι; Όταν γελάς δείχνεις πραγματικά ωραίος και στ’ αλήθεια όμορφη! Και ποιος δε θέλει να δείχνει ωραίος ή όμορφος στις μέρες μας;

Ο ΧΡΟΝΟΣ ΕΙΝΑΙ ΧΡΗΜΑ

Ο σοφός λαός λέει πως «ο χρόνος είναι χρήμα». Την άκουσα πρόσφατα σε μια συζήτηση και αναρωτήθηκα πόσο γνωστή είναι αυτή η παροιμία. Εκτός απ’ αυτό αναρωτήθηκα αν ο σοφός λαός έχει σκεφτεί ποτέ ότι ο χρόνος είναι αυτός που δίνει αξία στο χρήμα. Γιατί, αν το καλοσκεφτείς, ακόμα και όσοι δουλεύουν και πληρώνονται γι’ αυτό, στην ουσία παίρνουν χρήματα για το χρόνο που διέθεσαν στη δουλειά τους! Καταλαβαίνεις τι θέλω να πω;

Αναρωτήθηκα, όμως, και κάτι ακόμα…

…αν εσένα σου έχει τύχει ποτέ να σκέφτεσαι ότι μπορεί και να έχεις γεννηθεί σε λάθος χρόνο.

…αν εσένα σου έχει τύχει ποτέ να θέλεις να γυρίσεις το χρόνο πίσω.

…αν εσένα, σου έχει τύχει ποτέ να νομίζεις ότι ο χρόνος κυλάει πολύ πολύ γρήγορα.

Γιατί…

…εμένα μου έχει τύχει να σκέφτομαι ότι μπορεί και να έχω γεννηθεί σε λάθος ΧΡΟΝΟ.

Αν ζούσα σε μια άλλη εποχή, χρόνια πίσω, θα είχα άλλη αντίληψη για το χρόνο και την ώρα. Δε θα χώριζα τις μέρες μου σε ώρες, λεπτά και δευτερόλεπτα, όπως κάνουμε σήμερα, αλλά θα καταλάβαινα σε ποιο σημείο της μέρας βρίσκομαι μόνο από τη θέση του ήλιου και το φως του. Δε θα είχα ένα ρολόι σε κάθε σημείο του σπιτιού μου ή στο χέρι μου ή το τηλέφωνό μου, αλλά θα είχα μόνο ένα ηλιακό ρολόι στην αυλή μου. Η βασική του διαφορά από τα σημερινά ρολόγια είναι ότι δεν έχει λεπτοδείκτη… ούτε δευτερολεπτοδείκτη… δείχνει μόνο τις ώρες. Γιατί, κάποτε, δεν ήταν τόσο γρήγοροι οι ρυθμοί της ζωής. Οι άνθρωποι έκαναν μέρες για να πάνε σε μια άλλη πόλη, αν χρειαζόταν. Οι άνθρωποι δούλευαν και πληρώνονταν ανάλογα με τον κόπο τους. Οι άνθρωποι άκουγαν κομμάτια μουσικής με αργούς και χαλαρούς ρυθμούς, που διαρκούσαν ώρες. Οι άνθρωποι ήξεραν να περιμένουν.

Όμως, δε μετράμε πια μέρες ή ώρες, αλλά λεπτά και δευτερόλεπτα. Έτσι, μπορούμε να προλάβουμε πολύ περισσότερα πράγματα, να ζήσουμε πολύ περισσότερα πράγματα, να οργανώσουμε πολύ περισσότερα πράγματα. Και είμαστε πολύ άνετοι, χαλαροί και ήρεμοι που έχουμε τη δυνατότητα να γνωρίζουμε ακόμη και τα δευτερόλεπτα που κυλάνε. Είναι πολύ σημαντικό επίτευγμα το ότι ξέρουμε πια να μετράμε με τόσο μεγάλη ακρίβεια το χρόνο μας!  Σωστά; 

…εμένα μου έχει τύχει να θέλω να γυρίσω το ΧΡΟΝΟ πίσω.

Αν μπορούσα να γυρίσω το χρόνο πίσω, θα ζούσα ξανά κάτι που έχω ήδη ζήσει. Κάτι που μπορεί να πέρασε, αλλά δε μου έφτασε που το έζησα μια φορά. Κάτι που δε μου έφτασε που το έζησα μια φορά…

…γιατί ήταν πολύ ευχάριστο.

…γιατί ήταν πολύ έντονο.

…γιατί ήταν αποτέλεσμα μιας σωστής κίνησης ή επιλογής.

…γιατί έπρεπε να το είχα αντιμετωπίσει διαφορετικά και τώρα ξέρω πώς.

…γιατί έπρεπε να είχα αντιδράσει διαφορετικά και τώρα ξέρω πώς.

…γιατί έπρεπε να του είχα δώσει περισσότερη σημασία ή περισσότερο από το χρόνο μου.

Όμως, ακόμη κι αν έχουμε πετύχει να ξέρουμε πια να μετράμε με τόσο μεγάλη ακρίβεια το χρόνο μας, δε μας φτάνει. Συνήθως, σκεφτόμαστε το μετά απ’ αυτό που είμαστε τώρα. Αλλά, εντάξει… Είναι λογικό και μπορεί να μας κάνει να νιώθουμε ασφαλείς το να σκεφτόμαστε πάντα λίγο παρακάτω, αφήνοντας να ξεγλιστρήσει από τα χέρια μας το τώρα. Σωστά;

…εμένα μου έχει τύχει να νομίζω ότι ο ΧΡΟΝΟΣ κυλάει πολύ πολύ γρήγορα.

Πάντα το παθαίνω όταν περνάω πολύ ωραία ή όταν έχω πολλά πράγματα να κάνω. Κι εκεί που όλα τα έχω βάλει σε μια τάξη, σε μια σειρά και λέω ότι ο χρόνος που έχω (με τα λεπτά και τα δευτερόλεπτά του) θα μου φτάσει για όσα έχω να κάνω, πάντα τελειώνει λίγο πριν τελειώσω εγώ. Λες και το κάνει επίτηδες! Λες και τρέχει να με προλάβει σε έναν αγώνα δρόμου που πάντα είμαι ο λαγός κι αυτός είναι η χελώνα (που σαν πιο ξύπνια κερδίζει το γρήγορο λαγό, γιατί την υποτιμάει)! Και αυτές είναι και οι περιπτώσεις που πάντα ξεχνάω να κοιτάζω συνεχώς το ρολόι μου, όπως κάνω συνήθως…

Όμως, ακόμη κι αν νιώθουμε πιο ασφαλείς σκεπτόμενοι πάντα λίγο παρακάτω από το σημείο που είμαστε τώρα, δε μας φτάνει. Πρέπει να θέτουμε χρονικά όρια στο τώρα (αυτό που περνάμε καλά ή αυτό που έχουμε πολλά να κάνουμε), για να προλάβουμε και το επόμενο. Αλλά, δεν πειράζει που οργανώνουμε όλη τη ζωή μας με βάση ένα πρόγραμμα. Δεν πειράζει που αξιολογούμε τους πάντες και τα πάντα με βάση το χρόνο που μπορούμε να τους διαθέσουμε. Σωστά;

Η Καλλιόπη λέει ότι αν δεν είχαμε αυτόν το περιορισμό χρόνου και κατά συνέπεια τον περιορισμό χρημάτων, δε θα μπορούσαμε να εκτιμήσουμε τίποτα απ’ όσα έχουμε ή όσα αποκτούμε. Δε θα μπορούσαμε να διαχειριστούμε τον άπλετο χρόνο ή τα άφθονα χρήματα και θα φτάναμε στην ασυδοσία.

Εγώ δε θα μπορούσα να συμφωνήσω περισσότερο. Λέω, όμως, επιπλέον ότι μερικές φορές πρέπει να χαλαρώνουμε και να αφήνουμε τα λεπτά και τα δευτερόλεπτα στην άκρη, έστω και για λίγο. Επίσης, λέω ότι τα χρήματα είναι χρήσιμα, αλλά υπάρχουν πολλά που δεν αγοράζονται και αξίζουν πολύ περισσότερο από αυτά.

Εσύ, τι λες;

Αφιερωμένο! 

Καλλιόπη και Κώστα ωραία κουβέντα!

Η ΡΑΠΟΥΝΖΕΛ, ΤΟ ΗΛΕΚΤΡΑΚΙ ΚΑΙ ΤΑ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΑ

«Αγαπημένε μου Άγιε Βασίλη,

Είμαι το Ηλεκτράκι. Φέτος, θέλω μια ηλεκτρική κουζίνα, ένα πιάνο κι ένα αλογάκι… καφέ. Και μια άμαξα! Χρυσή! Βάλε και δύο πρίγκιπες να ‘χουμε…

Σ’ αγαπώ πολύ Άγιε Βασίλη! Σ’ αγαπώ μέχρι τον ουρανό!!!»

(και για του λόγου το αληθές...)

Και κάπως έτσι, σκέφτηκε η Ραπουνζέλ να γνωρίσει έναν πρίγκιπα τα Χριστούγεννα. Μπορεί και να ήταν καλή ιδέα να τον παραγγείλει, τελικά! Γιατί να τρέχει σε ρεβεγιόν και άλλα τέτοια; Καταρχάς, ο Άγιος Βασίλης ξέρει ποιος ήταν καλό παιδί το χρόνο που πέρασε. Άρα θα ξέρει κι άλλα πράγματα, όπως το πώς θέλει τον πρίγκιπά της! Άσε που παρήγγειλε δύο… για περισσότερες επιλογές! Ναι! ήταν πολύ καλή ιδέα να παραγγείλει τον πρίγκιπά της, τελικά!

Α! Και φυσικά το ψευδώνυμο ήταν για να μην την καταλάβει ο Άγιος... κι όλα τα υπόλοιπα που παρήγγειλε ήταν γι’ αντιπερισπασμό.

Επίσης…

…δεν ξέρω ακόμα τι έγινε, αν έφερε ή όχι ο Άγιος Βασίλης τα δώρα στη Ραπουνζέλ! Παρόλα αυτά, επειδή ξέρω καλά πως ποτέ δεν απογοητεύει όσους τον πιστεύουν και τον εμπιστεύονται, νομίζω πως κάτι θα έκανε!

  

Καλά Χριστούγεννα!!!

Και μην ξεχάσετε να κάνετε μια ευχή, όταν θα βάλετε το αστέρι στην κορυφή του δέντρου σας! Ο Άγιος Βασίλης σίγουρα θα την ακούσει, αν του την εμπιστευτείτε!  

THE SKELETON DANCE

Βλέποντας ένα επεισόδιο του Grey’s Anatomy, έμαθα πως τα παιδιά στην Αμερική μαθαίνουν τα μέρη του σώματος χορεύοντας το Skeleton dance:

Έτσι κι εμείς…

Όταν είμαστε παιδιά μαθαίνουμε στο σχολείο πως το κόκαλο της πατούσας συνδέεται με το κόκαλο του ποδιού και το κόκαλο του ποδιού συνδέεται με το κόκαλο του γονάτου. Οπότε για να κουνηθεί το πόδι, πρέπει όλα αυτά τα κόκαλα να είναι καλά και να μένουν μαζί, ενωμένα. Απλοϊκό, αλλά δείχνει πως όλα είναι αλληλένδετα.

Αργότερα, κάποιοι από μας, που αποφασίζουν ότι όταν μεγαλώσουν θα γίνουν γιατροί, μαθαίνουν πως αυτό που έμαθαν σαν παιδιά μπορεί να ισχύει εν μέρει, αλλά τα πράγματα είναι λίγο πιο περίπλοκα στην πραγματικότητα. Και πάλι, όμως… όλα είναι αλληλένδετα κι αν αφαιρέσεις ένα κομμάτι, όλα τα υπόλοιπα καταρρέουν.

Κι αυτό δεν ισχύει μόνο για τα κόκαλα της πατούσας, του ποδιού και του γονάτου. Ολόκληρος ο ανθρώπινος οργανισμός λειτουργεί έτσι! Αποτελείται, δηλαδή, από συστήματα που λειτουργούν όλα μαζί για να τον κρατάνε ζωντανό. Υπάρχει, λοιπόν, ένα σύστημα που τον βοηθάει να αναπνέει κι ένα άλλο που τον βοηθάει να στέκεται. Και μερικά ακόμα, όπως αυτό που σε κάνει να πεινάς ή αυτό που σε κάνει χαρούμενο. Όταν όλα αυτά τα συστήματα είναι καλά και συνεχίζουν να συνδέονται, τότε ο άνθρωπος μπορεί να περπατήσει, να τρέξει, να γελάσει, να φάει, να ζήσει.

Μερικές φορές, όταν κάποιο από αυτά τα συστήματα σταματήσει να λειτουργεί, δεν το καταλαβαίνουμε αμέσως ή μπορεί και να το καταλαβαίνουμε, αλλά να το αμελούμε γιατί δε μας επηρεάζει και πάρα πολύ. Αλλά, όταν το σύστημα υποστήριξης του οργανισμού μας δείχνει να μας εγκαταλείπει, μόνο τότε συνειδητοποιούμε πόσο πολύ βασιζόμαστε σε όλη αυτή τη σύνδεση από τη στιγμή που γεννιόμαστε!

Όμως, ξέρεις κάτι;

Κι οι άνθρωποι μιας σχέσης έτσι λειτουργούν.

Κι οι άνθρωποι στις παρέες.

Κι οι κοινότητες.

Κι οι κοινωνίες.

Και τα χωριά.

Κι οι πόλεις.

Κι οι χώρες.

Κι όλα όσα έχουν μέσα τους τον άνθρωπο!

Γιατί, όλοι είμαστε αλληλένδετοι. Κι αν κάποιος σταματήσει να λειτουργεί, χωρίς να χρειάζεται να σταματήσει να λειτουργεί, τότε σιγά σιγά όλοι οι άλλοι θα καταρρεύσουν γύρω του. Όσο, όμως, είμαστε καλά και κρατάμε ζωντανά όσα μας ενώνουν, ο «οργανισμός» θα είναι υγιής και θα συνεχίζει να μπορεί να περπατάει, να τρέχει, να γελάει, να φάει, να ζει.

Και μερικές συμβουλές... Εφάρμοσέ τες και θα ξανακάνουμε εξετάσεις…

Προσπάθησε να καταλάβεις τι σου φέρνει ευτυχισμένα χαμόγελα και κράτησέ το στη ζωή σου με κάθε τρόπο! Δώσ’ του τη σημασία και την προσοχή που του αξίζει, για όλη αυτή την ευτυχία που σου δίνει! Και να δεις που όλα θα πάνε καλύτερα!

Διάλεξε τους ανθρώπους που είναι πολύ σημαντικοί για σένα και κράτησέ τους κοντά σου, γιατί έτσι θα έχεις να μοιραστείς με κάποιον τα ευτυχισμένα χαμόγελα! Και να δεις που όλα θα πάνε καλύτερα!

Και να θυμάσαι, πως κάθε πρόβλημα έχει τη λύση του! Και πως δεν είναι όλα τα προβλήματα της ίδιας σημασίας! Βάλε προτεραιότητες και μη βάζεις στο μυαλό σου όσα δεν έχουν και πολλή σημασία! Και να δεις που όλα θα πάνε καλύτερα!

ΧΟΡΕΥΟΥΜΕ;

Σου αρέσει ο χορός;

Εμένα μου αρέσει πολύ να βλέπω ανθρώπους να χορεύουν! Θα μου άρεσε και να χορεύω, εδώ που τα λέμε. Αν ήξερα τα βήματα, βέβαια! Μου αρέσουν περισσότερο οι χοροί που χορεύονται σε ζευγάρια. Και έχω πάντα την ίδια απορία όταν βλέπω ένα ζευγάρι να χορεύει: πώς συνεννοούνται και δεν πατάνε ο ένας το πόδι του άλλου;

Λογικά, όσοι ξέρουν απ’ αυτά, θα μου έλεγαν ότι στο χορό υπάρχουν κανόνες και υπάρχει κι επικοινωνία. Οι κανόνες είναι τα βήματα… Για να χορεύουν δύο άνθρωποι μαζί, πάει να πει πως ξέρουν τα βήματα…Εύκολο! Ή τα ξέρεις ή δεν τα ξέρεις!    

Τι γίνεται, όμως, με την επικοινωνία; Πώς ξέρεις ότι δε θα σε πατήσει ο άλλος, δηλαδή; Πώς ξέρεις ότι ξέρει να χορεύει και ότι καλά θα κάνεις να τον εμπιστευτείς; Χμ… εμπιστοσύνη… χμ… εδώ κάπως μπλέκεται το θέμα!

Ας το μπλέξω λίγο ακόμα… Έστω ότι η Ραπουνζέλ (καιρό είχα…), μετά τις αποτυχημένες προσπάθειές της να βρει κάποιον στο περιβάλλον της, αποφασίζει να ανοίξει τον κύκλο της. Γράφεται, λοιπόν, σε μια σχολή χορού και ανακαλύπτει ότι έχει το ρυθμό μέσα της, βρε παιδί μου! Μαθαίνει χορό και συναντά έναν παρτενέρ που της τραβάει το ενδιαφέρον και της ζητάει να πάρουν μέρος μαζί σε ένα διαγωνισμό χορού…

Περίπτωση πρώτη: Έστω ότι αποφασίζει να εμπιστευτεί τον παρτενέρ της.

Στην αρχή, όλα πάνε μια χαρά και ξαφνικά, εκεί που έχει μπει το πράγμα σε μια σειρά και βήμα το βήμα αρχίζει να προχωράει η χορογραφία, την πατάει. Την πρώτη φορά μπορεί να πει δεν πειράζει και να συνεχίσει. Αλλά, τη δεύτερη; Ή την τρίτη φορά; Θα κάνει ξανά το ίδιο; Ή θα σκεφτεί ότι ο παρτενέρ την εξαπάτησε και ότι δεν ξέρει τελικά να χορεύει και τόσο καλά όσο της υποσχέθηκε ή όσο αυτή νόμιζε; Πώς μπορεί να εμπιστευτεί στα χέρια του τη φήμη της, δεδομένου ότι πρόκειται και για πριγκίπισσα;

Περίπτωση δεύτερη: Έστω ότι έχει τους ενδοιασμούς της για τον παρτενέρ της και δε θέλει να διακινδυνεύσει και τη φήμη της.

Έλα, όμως, που ο παρτενέρ είναι καλός… Έλα που της κάνει και μια επίδειξη ικανοτήτων και την αφήνει με το στόμα ανοιχτό… Αποφασίζει να προσπαθήσει, λοιπόν, αλλά κοντοστέκεται… Κι αν δεν είναι αυτή αρκετά καλά προετοιμασμένη και δεν πάει καλά στο διαγωνισμό; Τι γίνεται τότε; Πώς μπορεί να είναι εντελώς σίγουρη για τις δικές της δυνάμεις και ικανότητες;

Και τέλος πάντων, να ρωτήσω και κάτι ακόμα ήθελα…

Όταν αποφασίζεις να εμπιστευτείς κάποιον, πώς ξέρεις ότι δε θα σε εξαπατήσει;

Όταν αποφασίζεις να εμπιστευτείς κάποιον που μετά σου αναιρεί τα δεδομένα, πόσες φορές μπορείς να αφομοιώσεις την αλλαγή του και να συνεχίσεις;

Όταν ζητάς από κάποιον να σε εμπιστευτεί, πώς ξέρεις ότι δε θα σε εξαπατήσει ο ίδιος;

Όταν ζητάς από κάποιον να σε εμπιστευτεί, πώς μπορείς να πεις με απόλυτη βεβαιότητα ότι εσύ μπορείς να εμπιστευτείς τον ίδιο τον εαυτό σου με τα συναισθήματα και τις κρυφές του σκέψεις;

Κι αν κανείς δεν μπορεί να σου εγγυηθεί για κάτι απ' όλα αυτά, πόσο πολύ θέλεις να πάρεις αυτό το ρίσκο;

ΚΟΜΜΑΤΙΑ ΤΟΥ ΠΑΖΛ

Μου αρέσουν τα παζλ. Νομίζω πως είναι ένας ωραίος τρόπος να περνάω την ώρα μου. Με χαλαρώνουν και συνήθως με κάνουν να μη σκέφτομαι. Υπάρχουν, βέβαια, και φορές που με κάνουν να σκέφτομαι πιο χαλαρά, έχοντας τα χέρια μου απασχολημένα με κάτι.

Προτιμώ τα μεγάλα παζλ, με τα πολλά κομμάτια, που με κρατάνε απασχολημένη για μέρες και που, όταν ξεκινάω να τα φτιάξω, ξεχνιέμαι. Βασικά, νομίζω πως ξεχνιέμαι γιατί είμαι λίγο τελειομανής και θέλω τα κομμάτια να μπουν γρήγορα στη θέση τους και να μην είναι σκορπισμένα τριγύρω, στο πάτωμα.

Την τελευταία φορά που είδα όλα αυτά τα κομμάτια σκορπισμένα γύρω από το παζλ που έφτιαχνα (γιατί μου αρέσει να ξεκινάω από τα ακρινά κομμάτια, φτιάχνοντας πρώτα το γύρω γύρω), λοιπόν, σκέφτηκα πως έτσι είναι και η ζωή. Ένα μεγάλο, τεράστιο παζλ με πολλά κομμάτια, που περιμένουν σκορπισμένα, μέχρι κάποιος να τα βάλει στη θέση τους. Όμως, το θέμα είναι πως υπάρχουν διάφορα κομμάτια σε ένα παζλ…

• Υπάρχουν αυτά που τα έχουμε ήδη τοποθετήσει πρώτα από όλα. Για παράδειγμα, τέτοια είναι τα ακρινά κομμάτια που είναι εύκολο να τα ξεχωρίσεις και να τα ενώσεις. Είναι σα να έχεις κάτι έτοιμο, λοιπόν, μια βάση για να ξεκινήσεις. Μοιάζουν κάπως με τα όρια… τα ηθικά μας όρια, τα κοινωνικά μας όρια ή όσα όρια βάζουμε στη ζωή μας τέλος πάντων.
• Υπάρχουν κομμάτια που λόγω του χρώματός τους μπορούμε εύκολα να τα βρούμε και να υπολογίσουμε πού περίπου ταιριάζουν στην εικόνα. Έτσι, όταν τα ενώσουμε, έχουμε ένα μέρος του παζλ έτοιμο. Αυτά τα κομμάτια ίσως να μοιάζουν με τα γεγονότα που έχουν προκαθοριστεί για μας αμέσως με το που γεννιόμαστε. Ίσως, επίσης, να μοιάζουν με τα γεγονότα που είναι αποδεκτά από το περιβάλλον μας ή που κάποιος άλλος όρισε για μας ή που έτσι πρέπει να είναι τέλος πάντων. Είναι εύκολα κομμάτια, γιατί είναι αναμενόμενο να τα βρεις εύκολα και να τα ενώσεις εύκολα.
• Υπάρχουν, όμως, κι εκείνα τα σπαστικά κομμάτια που μοιάζουν όλα μεταξύ τους και δεν ξέρεις πού ακριβώς πρέπει να τα τοποθετήσεις στην εικόνα, γιατί θα ταίριαζαν εκεί πάνω αριστερά, αλλά το χρώμα τους είναι ίδιο και με αυτό το σημείο κάτω από το κίτρινο ταξί ή το κόκκινο λεωφορείο στο κέντρο… και πρέπει να τα δοκιμάσεις και ένα ένα για να δεις ποιο ταιριάζει με ποιο… κουραστικό! Και χρονοβόρο! Αλλά ξέρεις κάτι; Είναι τα αγαπημένα μου κομμάτια! Τα πιο ενδιαφέροντα από όλα! Που σε παιδεύουν, αλλά, όταν βρεις τη θέση τους, νιώθεις τη μεγαλύτερη ικανοποίηση. Αυτό συμβαίνει και με τα γεγονότα εκείνα που έρχονται και τους αλλάζουμε θέση απορρίπτοντάς τα ή με τα γεγονότα εκείνα που τα δοκιμάζουμε σε πολλές θέσεις και τελικά τα βάζουμε εκεί που ταιριάζουν καλύτερα ή τα γεγονότα εκείνα που ακόμα δεν έχουν έρθει για να δούμε πού είναι η θέση τους.

Ξέρεις κάτι, όμως; Ποτέ δεν ήξερα τι να κάνω με τα κενά…

Τι γίνεται όταν ένα κομμάτι λείπει από το κουτί;

Ή τι κάνεις όταν ένα κομμάτι είναι σφηνωμένο κάπου στο κουτί και δεν το έχεις πάρει είδηση και νομίζεις πως λείπει;

Ή τι γίνεται όταν χάνεις ένα κομμάτι; 

Γιατί ξέρεις… μερικές φορές πάνε και χώνονται κάτω από το χαλί και ούτε που σου περνάει από το μυαλό να ψάξεις εκεί! Οπότε, τα ρουφάει η ηλεκτρική στη γενική καθαριότητα…

ΑΥΤΟΣ Ο ΚΟΣΜΟΣ ΠΟΥ ΑΛΛΑΖΕΙ

Αλλάζω, αλλάζεις, αλλάζει…

Μπα! Όχι! Ας μην πιάσουμε ξανά απ’ την αρχή τις κλίσεις και τα ρήματα γιατί δε θα τελειώσουμε ποτέ. Εξάλλου, είμαι σίγουρη πως όλοι ξέρουμε να κλίνουμε το ρήμα «αλλάζω»!

Σίγουρα το ξέρουμε, γιατί εγώ μπορεί να αλλάζω ή να άλλαξα· εσύ μπορεί να άλλαξες ή θα αλλάξεις· ο γονιός σου δεν πρόκειται να αλλάξει ποτέ· όλοι εμείς αλλάζουμε μέρα με τη μέρα· εσείς μπορείτε να αλλάξετε ό,τι δε σας καλύπτει· οι άνθρωποι που βρίσκονται γύρω μας αλλάζουν στάσεις και απόψεις, ακόμη και χωρίς προειδοποίηση μερικές φορές.

Βλέπεις, λοιπόν; Μπορούμε να κλίνουμε αυτό το ρήμα. Όλοι μας μπορούμε να το κλίνουμε, γιατί έχει χρειαστεί να το χρησιμοποιήσουμε μερικές φορές. Αλλά, πρέπει να ξέρουμε και τους χρόνους του, γιατί μπορεί να το χρησιμοποιούμε τώρα, το χρειαστήκαμε παλιότερα και κάτι μου λέει ότι θα το ξαναχρειαστούμε.

Θέλω να καταλήξω στο ότι ποτέ δε σταματάμε να αλλάζουμε, ποτέ δε σταματάει να κυλάει η ρόδα που φέρνει μαζί της τις αλλαγές, γιατί αυτή η ρόδα είναι ο χρόνος.

Όμως, συνήθως οι άνθρωποι δε μετακινούνται, μέσω της αλλαγής, από τη μια σταθερή κατάσταση σε μια άλλη απευθείας, παρόλο που αυτό είναι πιθανό. Μεγαλύτερη σημασία έχουν τα ενδιάμεσα στάδια, δηλαδή το συνεχές μεταξύ του σταθερού και της αλλαγής. Γιατί, όταν σταθεροποιείς μια αλλαγή, μπορείς να εξετάσεις την κατάσταση απ’ την αρχή και να προχωρήσεις ξανά σε αλλαγή, αν χρειαστεί. Και αυτό να συνεχιστεί, μέχρι να φτάσεις στο επιθυμητό ή το αποδεκτό ή το στόχο, τέλος πάντων.

 Να θυμάσαι, πως μια αλλαγή μπορεί να είναι τρομακτική, αλλά μπορεί και να σε ανανεώσει! Και να θυμάσαι ακόμη πως δεν μπορείς να την αναβάλλεις για πάντα! Κάποια στιγμή θα έρθει κι ας μην το θες ή ας μην το περιμένεις!

Γι’ αυτό, θα ήταν καλό να σκεφτείς…

…θα επιλέξεις τη μετάβαση από τη μια σταθερή κατάσταση σε μια άλλη, που θα μπορούσε να παρομοιαστεί με ένα ευθύ, αλλά κουραστικό και αφοπλιστικό δρόμο προς την κορυφή ενός πολύ ψηλού βουνού;

…ή θα επιλέξεις το συνεχές μεταξύ σταθερού και αλλαγής, σα να έχεις να περπατήσεις ένα γεμάτο στροφές, μακρύ δρόμο που περνάει τη μια μέσα από λόφους και την άλλη μέσα από πεδιάδες, δίνοντάς σου πότε πότε την ευκαιρία να ξεκουράζεσαι στα ξέφωτα;

ΣΥΓΧΑΡΗΤΗΡΙΑ! ΜΟΛΙΣ ΒΕΛΤΙΩΣΑΤΕ ΤΗ ΜΝΗΜΗ ΣΑΣ!

Άσκηση…

Διάβασε μία φορά τον κατάλογο λέξεων που ακολουθεί και προσπάθησε να τις θυμηθείς. Μην κρυφοκοιτάς τις λέξεις, όμως! Είναι κανόνας!

Κατάλογος λέξεων

ΛΑΧΑΝΙΚΟ

ΕΡΓΑΛΕΙΟ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ

ΚΑΡΦΙ

ΦΡΑΧΤΗΣ

ΛΕΚΑΝΗ

ΕΜΠΟΡΟΣ

ΒΑΣΙΛΙΣΣΑ

ΚΑΘΑΡΙΖΩ

ΚΑΤΣΙΚΑ

Είναι λίγο δύσκολο ε; Δεν μπορείς να θυμηθείς όλες τις λέξεις, που είδες στον κατάλογο… Σωστά;

(Αν όχι, παραδέξου τουλάχιστον πως δεν σεβάστηκες τον κανόνα…)

Ας πάρουμε την άσκηση απ’ την αρχή…

Διάβασε μία φορά τον κατάλογο λέξεων που ακολουθεί και προσπάθησε να τις θυμηθείς. Δε θα θυμηθείς όλες τις λέξεις με την πρώτη φορά. Προσπάθησε να φτιάξεις ένα μικρό κείμενο που να περιλαμβάνει όλες αυτές τις λέξεις και προσπάθησε να τις θυμηθείς ξανά.

Κατάλογος λέξεων

ΛΑΧΑΝΙΚΟ

ΕΡΓΑΛΕΙΟ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ

ΚΑΡΦΙ

ΦΡΑΧΤΗΣ

ΛΕΚΑΝΗ

ΕΜΠΟΡΟΣ

ΒΑΣΙΛΙΣΣΑ

ΚΑΘΑΡΙΖΩ

ΚΑΤΣΙΚΑ

Αν δεν μπορείς να σκεφτείς ένα κείμενο ή αν βαριέσαι να ασχοληθείς, διάβασε το κείμενο που είχα εγώ στο νου μου, για να θυμηθώ τις λέξεις του καταλόγου:

"Ένα ΛΑΧΑΝΙΚΟ μπορεί να είναι χρήσιμο ΕΡΓΑΛΕΙΟ για ένα φοιτητή ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ. Το καρότο, για παράδειγμα, μπορεί να γίνει ΚΑΡΦΙ για το ΦΡΑΧΤΗ του ή τη ΛΕΚΑΝΗ. Αλλά ένας ΕΜΠΟΡΟΣ της ΒΑΣΙΛΙΣΣΑΣ θα ΚΑΘΑΡΙΖΕ το φράχτη και θα έδινε το καρότο στην ΚΑΤΣΙΚΑ.*"

Παρατηρήσεις…

Ναι, ξέρω. Μέχρι τη λεκάνη πήγαινε καλά, αλλά μετά κάπου χάθηκε η λογική του θέματος. Ποιος έμπορος; Ποια βασίλισσα; Ποια κατσίκα τέλος πάντων;

Παρόλα αυτά, κάνε μια δοκιμή. Άφησε για λίγο το μυαλό σου να φτιάξει αυτή την αλλόκοτη εικόνα. Ακόμα κι αν σου φαίνεται χαζό. Και προσπάθησε να θυμηθείς τώρα τις λέξεις που είδες στον κατάλογο προηγουμένως.

Συγχαρητήρια! Μόλις βελτίωσες τη μνήμη σου!

Συμπέρασμα…

Άσε και λίγο το μυαλό σου ελεύθερο πού και πού! Άσε και καμιά φορά λίγη φαντασία να τρυπώνει! Μην κλείνεις όλες τις χαραμάδες!

Και ξέρεις και κάτι; Μην τα παίρνεις όλα στα σοβαρά! Δε χρειάζεται! Σκέψου κατσίκες, βασίλισσες, εμπόρους, καρότα και φράχτες… κι ας μην ξέρεις πώς στο καλό ήρθαν και χώθηκαν στο νου σου!

*Το κείμενο είναι από το βιβλίο "Εισαγωγή στην Ψυχολογία του Hilgard", τόμος Ά. 

Είπα να το αναφέρω σε περίπτωση που σε ενδιαφέρει... 

"Ή ΣΤΡΑΒΟΣ ΕΙΝ’ Ο ΓΙΑΛΟΣ Ή ΣΤΡΑΒΑ ΑΡΜΕΝΙΖΟΥΜΕ"

Αγαπητέ μεγάλε*,

Ξέρεις κάτι; Δε με νοιάζει η εμπειρία σου. Δεν έχει να μου προσφέρει τίποτα, γιατί -όπως το λες κι εσύ χωρίς να το καταλαβαίνεις- είναι δική σου. Έζησες στη ζωή σου πράγματα, που τώρα έχουν γίνει εμπειρίες, τις οποίες μπορείς να χρησιμοποιήσεις στις επιλογές σου. Αλλά ΕΣΥ τα έζησες. Δική ΣΟΥ εμπειρία έχουν γίνει. Στις δικές ΣΟΥ επιλογές τα χρησιμοποίησες και μπορείς να τα χρησιμοποιήσεις. Και μέχρι ένα σημείο επηρέασαν κι εμένα.

Αλλά δεν μπορώ να καταλάβω… Γιατί θα έπρεπε η δική σου εμπειρία να με αφορά; Γιατί θα έπρεπε να αφορά τις επιλογές μου;

Και ξέρεις και κάτι ακόμα; Δε με νοιάζει αν θα εγκλωβιστώ σε μια κατάσταση κάποια στιγμή στο μέλλον. Δηλαδή, σε άλλη περίπτωση μπορεί και να με ένοιαζε. Αλλά τώρα δε με νοιάζει. Και ξέρεις γιατί; Γιατί είμαι ήδη εγκλωβισμένη σε μια κατάσταση! Αν το δεις λογικά, το να εγκλωβιστώ, ενώ είμαι ήδη εγκλωβισμένη, είναι λίγο inception… σαν την ταινία… δε νομίζεις;

Και να σου πω και κάτι τελευταίο; Έχω ένα πτυχίο Πανεπιστημίου, ξέρω δύο ξένες γλώσσες, ξέρω να χειρίζομαι υπολογιστή και να παίζω μουσική. Και δεν μπορώ να τα κάνω τίποτα όλα αυτά! Το βλέπεις; Δεν μπορούν να μου προσφέρουν ζωή! Το βλέπεις; Δε φτάνουν! Το βλέπεις; Μ’ ακούς;

Μη μου μιλάς για εγκλωβισμούς κι αδιέξοδα, λοιπόν. Και κράτα τις εμπειρίες σου για τον εαυτό σου! Γιατί εσύ μπορεί να μην τα είχες όλα αυτά που επέλεξες συνειδητά ή ασυνείδητα για μένα, αλλά παρόλα αυτά επέλεξες και κατάφερες να αποκτήσεις τις δικές σου εμπειρίες κι όχι να τις πάρεις έτοιμες.

Εδώ θα έπρεπε να υπήρχε μια αποφώνηση…

…αλλά δε χρειάζεται.

Επίσης…

Διαπίστωση: ξέφυγα λίγο σήμερα.

Απλά, διάβασα διάφορα τελευταία (όπως αυτό εδώ ή αυτό εδώ ή αυτό εδώ), άκουσα και συζήτησα διάφορα τελευταία, οπότε συγχωρήστε με!

Αναδιατύπωση της διαπίστωσης: το ξανασκέφτηκα. Μπορεί και να ξέφυγα λίγο σήμερα… Αλλά, μπορεί και όχι… Μπορεί να ‘ναι ο γιαλός στραβός, αλλά ακόμα κι αν είναι, δεν έχω την εμπειρία να το καταλάβω.

*μπορεί ο καθένας να βάλει όποιον θέλει εδώ. Υπάρχει μόνο ηλικιακό όριο: 35-75 ετών (σήμερα και κατά προσέγγιση πάντα… ας πούμε με μια μικρή απόκλιση… εξάλλου 5 πάνω, 5 κάτω μικρή σημασία έχει…).

ΕΝΑ ΨΕΜΑ ΚΑΙ ΜΙΑ ΜΙΣΗ ΑΛΗΘΕΙΑ

Για δες… Ένα ψέμα! Μεγάλωσε η μύτη σου Πινόκιο!!

Μπορείς να πεις ένα ψέμα;

Μπορείς και να συνεχίσεις ένα ψέμα ή να ζήσεις μ’ ένα ψέμα;

Δεν είναι χρονοβόρο και δύσκολο; Δε σου φαίνεται κουραστικό;

Εμένα, το ψέμα μου φαίνεται κουραστικό, δύσκολο και χρονοβόρο. Δεν το συμπαθώ. Στην πραγματικότητα, μπορώ να πω με βεβαιότητα πως δε μου αρέσει καθόλου. Όταν το πω, θα το μετανιώσω γιατί κάποιον θα έχω απογοητεύσει. Όταν μάθω πως μου το έχουν πει, θα απογοητευτώ. Κι είναι πολύ κενή η απογοήτευση. Είναι το χειρότερο συναίσθημα. Γιατί σ’ αφήνει άδειο μέσα σου, χωρίς να νιώθεις τίποτα, χωρίς να μπορείς να ξεσπάσεις τίποτα, αφού δε νιώθεις τίποτα. Καταλαβαίνεις τι θέλω να πω, αγαπημένε μου Πινόκιο;  

Ούτε οι μισές αλήθειες μου αρέσουν ιδιαίτερα. Ναι… η μισή αλήθεια μπορεί και να μην είναι ψέμα. Αλλά, μήπως έτσι έχουμε αποφασίσει να λέμε; Μήπως ακόμη κι η μισή αλήθεια είναι ψέμα, αλλά τόσο καλά καλυμμένο, όσο πρέπει ώστε να ικανοποιεί επιφανειακά την ηθική, όπως την έχουμε στο νου μας; Γιατί, νομίζω πως και η μισή αλήθεια φέρνει απογοήτευση, όταν κάποια στιγμή ολοκληρωθεί. Όταν ενωθεί με τη μισή που δεν είπα ή δεν είπες ποτέ. Ναι, είμαι σίγουρη. Ακόμη κι αν θέλουμε να τη λέμε αλήθεια, μπορεί να φέρει κι αυτή κενή απογοήτευση και θλίψη.

Ζύγισε την αλήθεια σου και το ψέμα σου και τη μισή σου αλήθεια. Ζύγισε και τον άνθρωπο που έχεις απέναντί σου. Και σκέψου τι από αυτά μπορεί να αξίζει ή να αντέχει.

Σκέψου πρώτα αυτό και μετά, αν καταλήξεις κάπου, σκέψου αν εσύ μπορείς να συγχωρήσεις το ψέμα του και τη μισή του αλήθεια ή αν μπορείς να δεχτείς την αλήθεια του. Πιστεύεις πως  την αξίζεις;

Και ναι… δε σου φαίνεται μόνο… ΕΙΝΑΙ κιόλας τόσο δύσκολο όσο σου φαίνεται! Χμ… ίσως και λίγο παραπάνω…

ΑΣ ΓΕΛΑΣΩ!

Ας γελάσω…

Ναι… ας γελάσω…

Ας γελάσω γι’ αυτά που ακούω· γι’ αυτά που βλέπω· για όσα νιώθω κι όσα δε νιώθω· για όσα θα ‘πρεπε να νιώθω· γι’ αυτά που θα ‘πρεπε να έχω· γι’ αυτά που θα ‘θελα να έχω· γι’ αυτά που θα ‘θελαν άλλοι να έχω ή να είμαι· για όσα θα ήθελα εγώ να είμαι· για όσα δε θα ‘πρεπε να έχω γίνει ή να έχω κάνει· για κάποια που τόλμησα να κάνω· για άλλα που δεν έκανα ποτέ· για όσα σκέφτομαι ή σκέφτηκα ή όσα δε σταματάω να σκέφτομαι· για όλα όσα με κάνουν να νιώθω· να νιώθω τη χαρά μου, τη λύπη μου, τη βαρεμάρα μου, τη ντροπή μου, την απογοήτευσή μου.

Ας γελάσω…

Ας γελάσω με όλα όσα μου προκαλούν γέλιο· με όλα όσα μου προκαλούν δάκρια· με όλα όσα μου προκαλούν θλίψη.

Αν γελάσω, μπορώ να κρατήσω ό,τι θέλω απ’ όλα αυτά και να ξορκίσω ό,τι θέλω απ’ όλα αυτά.

Αν γελάσω, μπορώ να καταλάβω αν το γέλιο μου έρχεται αυθόρμητα ή βεβιασμένα.

Αν γελάσω, μπορώ να καταλάβω αν είναι αληθινά.

Αν δε γελάσω, τότε θα κλάψω. Και νομίζω πως είναι καλύτερα να κλάψω όταν το αποφασίσω… νομίζω πως η κατάλληλη στιγμή, για να κλάψω, θα είναι λίγο πριν γελάσω ξανά… τότε θα αφήσω τα μάτια μου να τρέξουν για λίγο… Έτσι… γι’ αλλαγή!

Κάνε πως δεν το είδες…

ΕΝΑ ΠΑΛΙΟ ΚΑΛΕΙΔΟΣΚΟΠΙΟ!

Ποτέ δε σ’ αφήνει το παρελθόν σου. Όσο μακριά σου και να ‘ναι, δε σ’ αφήνει ποτέ. Είναι αυτό που θα κουβαλάς για πάντα μαζί σου, όπως το σαλιγκάρι κουβαλάει στην πλάτη του το σπίτι του.

Και ποτέ δεν μπορείς να αλλάξεις το παρελθόν σου. Δε γίνεται να γυρίσεις πίσω το χρόνο και να διαλέξεις κάποιο άλλο μονοπάτι. Ή μήπως γίνεται; Μήπως γίνεται να χωθείς μέσα στα χωράφια, που χωρίζουν το μονοπάτι που διάλεξες από αυτό που άφησες, και να τρυπώσεις στο παλιό σου μονοπάτι στα κρυφά; Σαν να είχες πάρει μια άλλη απόφαση τότε; Σα να περπατούσες πάντα εκεί; Σε αυτή την περίπτωση, όμως, να ξέρεις πως θα πρέπει να σε αφήσει να μπεις αυτός που περπατάει εκεί, αν σε πάρει είδηση. Αν σε αφήσει να μπεις, τότε έχεις δύο επιλογές:

…ή να είσαι πότε στο ένα και πότε στο άλλο μονοπάτι και να φοράς κάθε πρωί τη δειλία σου για φυλαχτό

…ή να διαλέξεις να μείνεις φανερά σε ένα από τα δύο, γνωρίζοντας πως είναι πιθανό να μην μπορείς να γυρίσεις ξανά πίσω.

Και όσο και να λες πως το ξέχασες, ποτέ δεν μπορείς να ξεχάσεις το παρελθόν σου. Πάντα θα είναι σαν ένα παιχνίδι που έχεις και κρατάς, αλλά δε θες να παίζεις πια μ’ αυτό. Σαν ένα παλιό καλειδοσκόπιο με αυτή την τρυπούλα που όταν βάλεις κοντά το μάτι σου πλημμυρίζει με χρώματα. Όσο και να έχεις βαρεθεί αυτά τα χρώματα, ακόμα κι αν δε θες να τα δεις ξανά, μερικές φορές η μικρή τρυπούλα που έχει το δικό σου καλειδοσκόπιο σε προκαλεί. Και είναι ωραίο πού και πού να υποκύπτεις… Βλέπεις όλα αυτά τα οικεία, τα γνώριμα χρώματα και χαμογελάς. Θυμάσαι όμορφα πράγματα και χαμογελάς πιο πλατιά. Απλά, να θυμάσαι να σκεφτείς πριν βάλεις το μάτι σου κοντά στη μικρή τρυπούλα…

…είσαι αρκετά ευχαριστημένος με αυτά που διάλεξες και είσαι αρκετά αποφασισμένος να μείνεις στο παρόν σου, ώστε να μπορέσεις να αφήσεις ξανά, μετά από λίγο, τα χρώματα του καλειδοσκόπιού σου μέσα σε αυτό;

…ή μπορεί και να σε παρασύρουν τα χρώματα και να θες να βουτήξεις και να αγγίξεις τον πάτο του καλειδοσκόπιου; 

Κι αν πέσεις μέσα στα χρώματα, χωρίς να το θες, σκέψου:

Είσαι απλά συμφιλιωμένος με το παρελθόν σου; Γιατί, στ’ αλήθεια, δε χρειάζεται να κάνεις κάτι άλλο πέρα από το να το αποδεχτείς έτσι ακριβώς όπως είναι… Και τότε θα μπορέσεις να βγεις από το καλειδοσκόπιο, αν θες.

ΤΙ ΣΗΜΑΙΝΕΙ ΝΑ ΕΙΣΑΙ ΠΑΙΔΙ; ΘΥΜΑΣΑΙ;

Ξέρεις τι σημαίνει να είσαι παιδί;

«Σημαίνει… να πιστεύεις στη αγάπη.

… να πιστεύεις στο ωραίο.

… να πιστεύεις στην πίστη.

Σημαίνει… να είσαι τόσο μικρός, ώστε να μπορούν οι νεράιδες να σου ψιθυρίζουν στ’ αυτί.

Σημαίνει… να μετατρέπεις τις κολοκύθες σε άμαξες, τα ποντίκια σε άλογα, το χαμηλό σε υψηλό και το τίποτα στα πάντα.

Γιατί το κάθε παιδί έχει τη δική του νεράιδα μέσα στην ψυχή του.»

Πόσο ωραίο είναι να είσαι παιδί! Διασκεδαστικό και αστείο και χαμογελαστό και φωτεινό και γεμάτο! Θυμάσαι;

Αν θυμάσαι, μην το ξεχάσεις ποτέ. Άσε λίγο χώρο στην καρδιά σου για το παιδί που ήσουν κάποτε. Και μην βάλεις τίποτα άλλο σ’ αυτό το χώρο. Έτσι κι αλλιώς, ένα παιδί είναι… πόσο χώρο μπορεί να πιάνει!

Αν το ξέχασες κιόλας, προσπάθησε να το θυμηθείς. Ποτέ δεν είναι αργά για να αδειάσεις ένα συρτάρι στην ντουλάπα της καρδιάς σου και να βάλεις εκεί την ανάμνηση του παιδιού που ήσουν κάποτε. Είναι λίγο δύσκολο στην αρχή, αλλά όταν αρχίσεις να χαμογελάς όλο και συχνότερα, θα σου αρέσει! 

«ΙΣΩΣ»… ΟΠΩΣ ΛΕΜΕ «ΜΠΟΡΕΙ»…

Ίσως και να μπορείς ή ίσως και να μη μπορείς. Μπορεί και να θέλεις ή μπορεί και να μη θέλεις. Κι αν θέλεις τι σε κάνει να μη μπορείς;

Exhibit A: η Ραπουνζέλ

Θέλει να βγει από τον πύργο της. Σωστά; Ωραία! Αλλά δεν μπορεί.

Γιατί μπορεί να θέλει;

Για να δει κάτι διαφορετικό. Από απλή περιέργεια. Γιατί βαριέται να είναι συνέχεια στον πύργο. Γιατί είδε από το παράθυρό της κάτι που της τράβηξε την προσοχή για εξερεύνηση. Γιατί μέσα στο πύργο δεν υπάρχει πρίγκιπας, που είναι ο βασικός της στόχος, όπως για κάθε πριγκίπισσα που σέβεται τον εαυτό της.

(Μπορεί και να θέλω να αφήσω κι άλλες σκέψεις να ξεπηδήσουν σχετικά μ’ αυτό, αλλά ίσως και να μη μπορώ γιατί δε χωράνε…)

Γιατί ίσως να μη μπορεί;

Γιατί η πόρτα είναι κλειδωμένη και δεν έχει το κλειδί, βέβαια. Γιατί άλλο;

(Μήπως αυτό είναι μόνο η μισή απάντηση; Μήπως παράλληλα φοβάται να βγει εκεί έξω, στο συναρπαστικό, αλλά ταυτόχρονα άγνωστο και τρομακτικό κόσμο που απλώνεται πέρα από τον πύργο της;)

Exhibit B: εσύ

Μπορεί και να θέλεις, αλλά ίσως και να μη μπορείς. Πώς θα γίνει να μπορείς;

Χμ… σκέψου ότι όλα όσα έχεις κάνει ως τώρα για να μπορείς είναι λάθος. Κι όπως λένε και οι Μαθηματικοί, πάτα ένα τεράστιο Χ πάνω στη λύση του προβλήματος και πάρ’ το απ’ την αρχή. Μια πιο καλλιτεχνική φύση θα έλεγε «δες το πρόβλημα ολικά και αντικειμενικά, πριν δεις τις λεπτομέρειες». Όπως κάνουμε όταν βλέπουμε έναν πίνακα ζωγραφικής.

1.      Αρχικά, πες πως δεν έχεις ξαναδεί αυτόν τον «πίνακα» ποτέ. Άρα, ό,τι και να έχεις σκεφτεί ή μάθει γι’ αυτόν ως τώρα θα ήταν καλό να το βγάλεις από το νου σου.

2.      Κρέμασε τον «πίνακα» σε απόσταση ασφαλείας από σένα. Τόσο μακριά, ώστε να μπορείς να δεις με μια ματιά όλη την εικόνα.

3.      Πήγαινε πίσω και κλείσε τα μάτια σου.

4.      Άνοιξέ τα και κοίτα καλά τον «πίνακα». Προσπάθησε να καταλάβεις ποια είναι η πρώτη εντύπωση που σου δίνει.

5.      Μισόκλεισε τα μάτια σου και γείρε το κεφάλι μια δεξιά, μια αριστερά. Έτσι, θα δεις τον «πίνακα» από διάφορες οπτικές γωνίες. 

Ωραία!!

Τώρα, βάλε το μυαλό σου να γυρίσει τα γρανάζια του και σκέψου:

• Μήπως ο «πίνακας» κρύβει κάποιο συμβολισμό που μπορεί και να σου διαφεύγει;
• Σου αρέσει αυτός ο «πίνακας»; (να θυμάσαι πως αυτό είναι απόλυτα υποκειμενικό!)
• Αν δε σου αρέσει και τόσο, τι θα άλλαζες, αν ήσουν εσύ ο ζωγράφος;

ΝΑ ΟΝΕΙΡΕΥΕΣΑΙ…

«Να ονειρεύεσαι, μου 'λεγε ένας φίλος που μ'αγαπούσε και με ήξερε καλά. Τα όνειρα, συνήθως, προδίνουν. Παραπλανούν. Καμιά φορά και σκοτώνουν. Ομως, δε γίνεται να ζεις χωρίς να ονειρεύεσαι. Δεν έχει νόημα. Δεν έχει ουσία. Να ονειρεύεσαι! Κοίτα μόνο να έχεις σταμπάρει την έξοδο κινδύνου από τα όνειρα σου. Τότε σώζεσαι. Και ποια είναι η έξοδος κινδύνου; Τίποτε δεν είναι στη ζωή το παν! Εχει και παρακάτω, έχει και άλλο. Προχώρα, λοιπόν, ξεκόλλα! Αυτή είναι η έξοδος κινδύνου! Οταν ένας άνθρωπος έχει ενδώσει εντελώς στο πάθος του, είναι μάταιο να προσπαθείς να του αλλάξεις τακτική. Είναι όπως ακριβώς ο τζόγος. Οσο χάνεις, τόσο κολλάς. Εχει μια περίεργη γλύκα η αυτοκαταστροφή. Ανήκει στα σκληρά ναρκωτικά. Αν εθιστείς, μάλλον τελείωσες. Εκτός αν πετύχεις στις καλές του το Θεό. Συμβαίνει. Εγώ τα είχα βρει μια χαρά με τη ζωή. Γίναμε κολλητάρια και τα περνούσαμε περίφημα. Πήγαινα ως εκεί που μ'έπαιρνε. Για να χαίρομαι. Κι αν είχα κέφι, προχωρούσα ως εκεί που δε μ'έπαιρνε. Για να μαθαίνω!»

Παπαδάκη Αλκυόνη: «Βαρκάρισσα της χίμαιρας».

Να ονειρεύεσαι. Δεν κοστίζει τίποτα. Και δε χρειάζεσαι τίποτα για να το κάνεις. Μόνο κλείσε τα μάτια και ρίξε λίγη σκόνη φαντασίας στη ζωή σου. Και μην ξεχάσεις αυτό που μας έλεγαν όταν ήμασταν παιδιά: "μην πεις σε κανέναν αυτό που ονειρεύεσαι, αν θες να βγει αληθινό". Χμ... Μπα... τώρα που το σκέφτομαι ξανά, μπορεί και να είναι πιο ωραία αν μοιράζεσαι τα όνειρά σου πότε πότε... 

ΠΡΟΣΕΞΕ ΤΙΣ ΚΡΥΦΕΣ ΕΠΙΔΡΑΣΕΙΣ!

Κοίτα.

Άκου.

Νιώσε.

Μη μένεις μόνο σε ό,τι ακούς. Παρατήρησε τα χρώματα της φωνής του ανθρώπου που βρίσκεται απέναντί σου. Νιώσε τις αλλαγές, κοίταξε τα μάτια του. Αν ακούς μόνο, μπορεί να μην αναγνωρίσεις τη σωστή φωνή ή αυτό που κρύβεται πίσω από τη φωνή του.

Μη μένεις μόνο σε ό,τι βλέπεις. Πάντα κοιτάζεις προς μια μόνο κατεύθυνση όταν μιλάς με κάποιον· μπροστά σου. Κι έτσι, δεν μπορείς να ξέρεις τι ακριβώς συμβαίνει πίσω σου. Αν όμως παράλληλα ακούς προσεκτικά τους ήχους και τις αλλαγές τους, τότε μπορείς να νιώσεις τον κίνδυνο όταν έρθει, ακόμα κι αν έρθει πίσω απ’ την πλάτη σου.

Και μη μένεις μόνο σ’ αυτό που βλέπεις και ακούς. Αν ενδιαφέρεσαι να μάθεις το αληθινό, νιώσε. Άγγιξε το δάκρυ, για να νιώσεις πως είναι αληθινό. Άγγιξε και το χαμόγελο, όταν συνοδεύεται από δυο γελαστά μάτια, για να δεις πως τότε είναι αληθινό. Κι αν είναι, κι αν το ‘χεις προκαλέσει εσύ, τότε θα μπορείς να αγγίξεις και το δικό σου αληθινό χαμόγελο που θα κάνει τα μάτια σου να χαμογελάσουν.

Και να θυμάσαι…

…όλα αυτά είναι όσα πρέπει να γνωρίζεις για να αποφύγεις τις κρυφές επιδράσεις. Γιατί, οι άνθρωποι γύρω σου μπορεί να κάνουν αυτό που θέλεις, που ζητάς ή που περιμένεις από αυτούς, αλλά πάντα υπάρχουν παρενέργειες, αν δε θέλουν στ’ αλήθεια να το κάνουν. Γι’ αυτό πρέπει να συνεργαστείς μαζί τους, να τους δεις, να τους ακούσεις, να τους νιώσεις. Μόνο έτσι θα κάνουν αυτό που θέλεις, που τους ζητάς, που περιμένεις από αυτούς, χωρίς να το θέλουν, αλλά και χωρίς να γεννηθούν μέσα τους συναισθήματα εχθρότητας και απομόνωσης.

«ΑΦΗΣΕ ΜΕ ΝΑ ‘ΡΘΩ ΜΑΖΙ ΣΟΥ»

Έχεις σκεφτεί να το βάλεις στα πόδια ε; Να φύγεις…

Παραδέξου το! Είναι δελεαστικό! Και σου πέρασε απ’ το μυαλό... Σκέφτηκες να φύγεις μακριά, να αφήσεις κάτι πίσω σου, για να ξεκινήσεις κάτι από την αρχή. Κάτι τελείως καινούριο, που θα μπορείς να το φτιάξεις όπως θες. Γιατί έτσι έχεις μια ακόμη ευκαιρία, αλλά και μια παραπάνω εμπειρία, αφού έχεις μάθει από τα λάθη που έκανες και μπορείς πια να μην κάνεις ξανά τα ίδια.

Μπορείς, λοιπόν, να στηριχτείς στον πιο ώριμο εαυτό σου τώρα. Σε έναν εαυτό που μπορεί να αποφασίσει με μεγαλύτερη σιγουριά και με μεγαλύτερη ασφάλεια. Που μπορεί να απορρίψει επιλογές, όχι παίρνοντας ρίσκα, αλλά ξέροντας ήδη ότι τις ακολούθησε και δεν έβγαλαν πουθενά. Κι αν όμως αποδειχτούν κι αυτές οι επιλογές λάθος; Τι γίνεται τότε; Φεύγεις ξανά! Ναι… φεύγεις ξανά και ξεκινάς από την αρχή!

Αλλά, μέχρι πότε θα επιλέγεις να φεύγεις ή να αφήνεις κάτι να φύγει όταν κάνεις λάθος, όταν νομίζεις πως θα κάνεις λάθος, όταν φοβάσαι, όταν δεν ξέρεις τι άλλο να αποφασίσεις;

Μα φυσικά μέχρι να φτάσεις στο τέλειο! Μέχρι να βρίσκεσαι στο ιδανικό! Σωστά;

Αν όμως, για να φτάσεις στο υποτιθέμενο τέλειο και ιδανικό σου, το τίμημα είναι η μοναξιά; Είσαι σε θέση να πληρώσεις αυτό το τίμημα; 

Ή μπορεί και να ρισκάρεις τελικά και να μείνεις, έστω και για μια φορά ή έστω και για πρώτη φορά εκεί; Έτσι… για να δεις τι θα γίνει;

Και μη βιαστείς ν’ απαντήσεις… διάβασε πρώτα κάτι που μπορεί να σου είναι και γνώριμο:

«Το ξέρω πως καθένας μονάχος πορεύεται στον έρωτα,

μονάχος στη δόξα και στο θάνατο.

Το ξέρω. Το δοκίμασα. Δεν ωφελεί.

Άφησέ με να ‘ρθω μαζί σου.»

(Γ. Ρίτσος, «Η Σονάτα του Σεληνόφωτος»)

ΛΥΤΟΙ ΚΑΙ ΔΕΜΕΝΟΙ

Λυτοί. Ελεύθεροι και ίσως γυρολόγοι. Τυχοδιώκτες. Δεν έχουν τίποτα και κανένα που να μπορεί να χαλάσει τα σχέδιά τους, γιατί πολύ απλά δεν υπάρχει τίποτα και κανένας με αυτή τη σημασία στη ζωή τους. Όταν αποφασίζουν, αποφασίζουν μόνο για τον εαυτό τους. Κι όταν πέφτουν, πρέπει μόνοι τους να σηκωθούν. Είπαμε… δεν υπάρχει τίποτα και κανένας στη ζωή τους. Δεν ανήκουν πουθενά και δεν είναι ποτέ σταθεροί, ούτε ασταθείς. Γιατί, δεν μπορείς να χαρακτηρίσεις κάποιον σταθερό ή ασταθή, όταν φεύγει όποτε θέλει, χωρίς να υπάρχει τίποτα και κανένας να σκεφτεί.

Δεμένοι. Συγκροτημένοι και ίσως αποφασισμένοι. Συγκρατημένοι. Στήνουν τα σχέδιά τους πάνω σε σταθερές βάσεις, ώστε να μη χρειαστεί εύκολα να τα ανατρέψουν. Όταν αποφασίζουν, πρέπει να σκεφτούν και τις παράπλευρες απώλειες. Και όταν πέφτουν, λογικά είναι εκεί αυτοί στους οποίους στηρίζουν τα σχέδιά τους. Είπαμε… τα στηρίζουν πάνω σε σταθερές βάσεις. Μπορείς να τους βρεις, αν τους ψάξεις, γιατί βρίσκονται κάπου τριγύρω, στα στέκια τους. Κι όταν ή αν ποτέ αποφασίσουν να φύγουν, θα είναι γιατί δεν μπορούν να κάνουν αλλιώς.

Εσείς σε ποια ομάδα είστε; Πριν απαντήσετε, σκεφτείτε...

Μήπως οι «λυτοί» περιμένουν αυτό που θα τους ταρακουνήσει για να πάψουν να είναι τυχοδιώκτες;

Και μήπως οι «δεμένοι» είναι παράλληλα ελεύθεροι, αλλά χωρίς να το ξέρουν ή απλά χωρίς να το πιστεύουν;